آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که کالاهای وارداتی شما چگونه به کشور راه پیدا می‌کنند و چه مراحلی را باید طی کنند؟ واردات کالا به کشور، علی‌رغم جذابیت‌های فراوان، پیچیدگی‌ها و مراحل خاص خود را دارد که یکی از مهمترین آن‌ها ارزیابی گمرکی است. بسیاری از بازرگانان، به خصوص فعالان جدید در این حوزه، با این پرسش مواجه می‌شوند که ارزیابی گمرکی چیست و چرا تا این حد حیاتی است؟ در یک کلام، ارزیابی گمرکی فرآیندی است که طی آن ارزش واقعی کالاهای وارداتی شما توسط کارشناسان گمرک تعیین می‌شود. این فرآیند، پایه و اساس محاسبه ارزش گمرکی و به تبع آن، تعیین حقوق ورودی و سایر عوارض و مالیات‌های متعلقه است. در واقع، اگر این مرحله به درستی انجام نشود، ممکن است با پرداخت هزینه‌های اضافی یا حتی توقیف کالا در گمرک مواجه شوید. به همین دلیل، استفاده از خدمات ترخیص بار و کالا در گمرک توسط افراد حرفه‌ای، به‌ویژه هنگام ارسال فریت بارمسافری یا استفاده از خدمات بسته‌بندی حمل و نقل بین‌المللی، می‌تواند از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند و روند واردات را تسهیل بخشد.
ارزیابی گمرکی چیست؟
تعیین ارزش کالاهای وارداتی و صادراتی توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران، اساس و پایه وصول عوارض و حقوق دولتی است. این فرآیند که تحت عنوان ارزیابی گمرکی شناخته می‌شود، با هدف تضمین اجرای صحیح مقررات گمرکی، جلوگیری از فرار مالیاتی و قاچاق، و همچنین حمایت از تولید داخلی صورت می‌گیرد. گمرک موظف است ارزش واقعی و درست کالا را تعیین کند تا بر اساس آن، حقوق و عوارض گمرکی به صورت عادلانه اخذ گردد.
تعریف ارزیابی گمرکی و کاربرد آن در واردات
ارزیابی گمرکی به زبان ساده، به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن، ارزش اقتصادی و تجاری یک کالا توسط کارشناسان گمرک و بر اساس مستندات و قوانین مربوطه، تعیین می‌شود. این ارزش، مبنای محاسبه حقوق ورودی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض قانونی است که واردکننده ملزم به پرداخت آن است. کاربرد اصلی ارزیابی گمرکی در واردات، ایجاد یک مبنای شفاف و عادلانه برای اخذ مالیات‌ها و عوارض است. بدون یک سیستم ارزیابی دقیق، امکان سوءاستفاده، اظهار ارزش کمتر از واقعیت (Undervaluation) یا بیشتر از واقعیت (Overvaluation) وجود خواهد داشت که هر دو مورد می‌تواند به ضرر دولت یا واردکننده باشد.
چرا ارزیابی گمرکی اهمیت دارد؟
اهمیت ارزیابی گمرکی تنها به دلیل تعیین میزان حقوق ورودی نیست، بلکه ابعاد گسترده‌تری را شامل می‌شود. از یک سو، ارزیابی دقیق به دولت کمک می‌کند تا درآمدهای پایدار و قابل پیش‌بینی از محل واردات داشته باشد. از سوی دیگر، این فرآیند از واردات کالاهای کم‌کیفیت و ارزان‌قیمت که ممکن است بازار داخلی را با چالش مواجه کنند، جلوگیری می‌کند و در راستای حمایت از تولیدکنندگان داخلی گام برمی‌دارد. همچنین، با یک ارزیابی صحیح، رقابت عادلانه‌تری در بازار داخلی ایجاد می‌شود و از دامپینگ (فروش کالا با قیمتی کمتر از هزینه تولید) جلوگیری به عمل می‌آید. در نهایت، ارزیابی گمرکی به عنوان یک ابزار کنترلی، در مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
شماره فریت بار شرکت جهان کالا کارگو:
برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان، می‌توانید با یکی از شماره‌های زیر تماس بگیرید:
مراحل ارزیابی گمرکی کالا در ایران
فرآیند ارزیابی گمرکی در ایران شامل چندین مرحله مشخص است که هر یک از این مراحل، نیازمند دقت و تکمیل صحیح مدارک و اطلاعات است. این مراحل به طور کلی شامل ثبت اظهارنامه، بررسی مدارک و در نهایت بازبینی فیزیکی کالا می‌شود.
ثبت اظهارنامه در سامانه EPL
اولین گام در فرآیند ترخیص کالا و به تبع آن ارزیابی گمرکی، ثبت اظهارنامه گمرکی در سامانه گمرک جمهوری اسلامی ایران، معروف به سامانه EPL گمرک است. این سامانه یک بستر الکترونیکی یکپارچه است که تمامی مراحل مربوط به اظهار، ارزیابی، پرداخت حقوق و عوارض و در نهایت ترخیص کالا را تسهیل می‌کند. در این مرحله، واردکننده یا نماینده قانونی او (ترخیص‌کار) می‌بایست تمامی اطلاعات مربوط به کالا شامل نوع، مقدار، ارزش، منشأ، کد تعرفه (HS Code) و سایر جزئیات را به دقت در فرم اظهارنامه الکترونیکی وارد کند.
بررسی مدارک توسط کارشناس گمرک
پس از ثبت اظهارنامه در سامانه EPL، مدارک مربوط به کالا توسط کارشناس گمرک مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. این مدارک شامل فاکتور تجاری (Invoice)، بارنامه، گواهی مبدأ، پکینگ لیست و سایر اسناد مرتبط با واردات است. کارشناس گمرک با تطبیق اطلاعات اظهارنامه با مدارک ارائه شده، صحت و سقم اطلاعات را بررسی می‌کند. در این مرحله، ممکن است سوالاتی در خصوص ارزش کالا یا جزئیات فنی آن مطرح شود و واردکننده موظف به ارائه توضیحات و مدارک تکمیلی باشد. هدف از این بررسی، اطمینان از صحت اظهارات و مطابقت آن‌ها با واقعیت کالا و قوانین مربوطه است.
بازبینی فیزیکی و تعیین ارزش کالا
در برخی موارد و به تشخیص کارشناس گمرک، پس از بررسی مدارک، مرحله بازبینی فیزیکی کالا نیز انجام می‌شود. در این مرحله، کالا به صورت فیزیکی مورد بازدید و کنترل قرار می‌گیرد تا از مطابقت آن با اظهارنامه و مدارک ارائه شده اطمینان حاصل شود. این بازبینی می‌تواند شامل بررسی نوع، مقدار، کیفیت و سایر مشخصات ظاهری کالا باشد. در نهایت، پس از تکمیل تمامی مراحل، ارزش کالا توسط کارشناس گمرک تعیین می‌شود. این ارزش، که به عنوان ارزش گمرکی شناخته می‌شود، مبنای محاسبه حقوق ورودی و سایر عوارض خواهد بود. لازم به ذکر است که روش‌های ارزیابی و تعیین ارزش کالا بر اساس قوانین سازمان جهانی گمرک (WCO) صورت می‌گیرد.
روش‌های ارزیابی گمرکی بر اساس قوانین WCO
سازمان جهانی گمرک (WCO) مجموعه‌ای از اصول و روش‌ها را برای ارزیابی گمرکی کالاها تدوین کرده است که کشورهای عضو، از جمله ایران، ملزم به رعایت آن‌ها هستند. این روش‌ها با هدف ایجاد شفافیت، عدالت و استانداردسازی در فرآیند ارزیابی گمرکی تدوین شده‌اند و تضمین می‌کنند که ارزش‌گذاری کالاها به شیوه‌ای یکنواخت و قابل پیش‌بینی صورت گیرد.
روش ارزش معامله‌ای (Transaction Value)
اولین و اصلی‌ترین روش ارزیابی گمرکی، “روش ارزش معامله‌ای” است. طبق این روش، ارزش گمرکی کالا بر اساس قیمتی که برای فروش آن کالا هنگام صادرات به کشور واردکننده پرداخت شده یا قرار است پرداخت شود، تعیین می‌گردد. به عبارت دیگر، قیمت واقعی معامله شده بین خریدار و فروشنده، مبنای ارزیابی قرار می‌گیرد. این روش در صورتی قابل اعمال است که فروش بین دو طرف مستقل و بدون هیچ گونه رابطه خاصی صورت گرفته باشد که بر قیمت تأثیر بگذارد و هیچگونه محدودیت خاصی بر روی استفاده یا فروش کالا وجود نداشته باشد.
روش کالاهای مشابه و هم‌نوع
در صورتی که نتوان از روش ارزش معامله‌ای استفاده کرد، به روش‌های جایگزین متوسل می‌شوند. یکی از این روش‌ها، “روش کالاهای مشابه و هم‌نوع” است. در این روش، ارزش گمرکی کالای مورد نظر بر اساس ارزش معامله‌ای کالاهای مشابه یا هم‌نوع که در زمان مشابه و در شرایط تجاری مشابه به کشور وارد شده‌اند، تعیین می‌شود. کالاهای مشابه به کالاهایی اطلاق می‌شوند که دارای ویژگی‌های فیزیکی، کیفیت و شهرت یکسانی باشند و بتوانند همان عملکرد کالای مورد ارزیابی را انجام دهند. کالاهای هم‌نوع نیز به کالاهایی گفته می‌شوند که از نظر ترکیب و مشخصات مشابه باشند و بتوانند همان عملکرد را داشته باشند.
روش محاسبه معکوس (Deductive Value)
روش محاسبه معکوس (Deductive Value) یکی دیگر از روش‌های جایگزین برای ارزیابی گمرکی است که زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که روش‌های قبلی قابل اعمال نباشند. در این روش، ارزش گمرکی کالا با شروع از قیمت فروش واحد آن کالا (یا کالاهای مشابه یا هم‌نوع) در کشور واردکننده (پس از واردات) و کسر هزینه‌هایی مانند سود، کمیسیون، هزینه‌های حمل و نقل و بیمه پس از واردات، حقوق ورودی و سایر مالیات‌ها، به دست می‌آید.
فرمول محاسبه ارزش گمرکی و حقوق ورودی
پس از تعیین ارزش گمرکی کالا، نوبت به محاسبه حقوق ورودی و سایر عوارض می‌رسد. این محاسبه بر اساس فرمول‌های مشخص و با توجه به تعرفه گمرکی کالا صورت می‌گیرد.
فرمول ارزش CIF
یکی از مهمترین مفاهیم در ارزیابی گمرکی، “ارزش CIF” است. CIF مخفف Cost, Insurance, and Freight (هزینه، بیمه و کرایه حمل) است. ارزش CIF به معنای قیمت کالا به اضافه هزینه‌های بیمه و کرایه حمل تا بندر یا مرز ورودی کشور مقصد است. این ارزش، پایه و اساس محاسبه حقوق ورودی و مالیات بر ارزش افزوده در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، است. به طور کلی، فرمول ارزش CIF به صورت زیر است:
ارزش CIF = ارزش FOB (قیمت کالا در مبدأ) + هزینه بیمه + هزینه کرایه حمل
نمونه محاسبه با اعداد واقعی
فرض کنید شما یک کالای وارداتی به ارزش FOB 10,000 دلار دارید. هزینه بیمه برای این کالا ۲۰۰ دلار و هزینه کرایه حمل آن تا بندرعباس ۸۰۰ دلار است.
ارزش CIF = 10,000 دلار (FOB) + 200 دلار (بیمه) + ۸۰۰ دلار (کرایه حمل) = 11,۰۰۰ دلار
حال فرض کنید نرخ حقوق ورودی برای این کالا طبق تعرفه واردات ۱۴۰۳، ۱۰ درصد ارزش CIF باشد. مالیات بر ارزش افزوده نیز ۹ درصد است.
حقوق ورودی = 11,۰۰۰ دلار * ۱۰% = 1,۱۰۰ دلار
مالیات بر ارزش افزوده = (۱۱,۰۰۰ دلار + ۱,۱۰۰ دلار) * ۹% = 12,۱۰۰ دلار * ۹% = 1,۰۸۹ دلار
بنابراین، مجموع هزینه‌های قابل پرداخت به گمرک (بدون در نظر گرفتن سایر عوارض احتمالی) حدود ۲,۱۸۹ دلار خواهد بود.
مدارک موردنیاز برای ارزیابی گمرکی
برای انجام صحیح و سریع ارزیابی گمرکی، ارائه مجموعه‌ای کامل و دقیق از مدارک الزامی است. نقص در مدارک می‌تواند منجر به تأخیر در فرآیند ترخیص و حتی جریمه شود.
فاکتور تجاری (Invoice)
فاکتور تجاری یا Invoice، یکی از مهمترین مدارک در فرآیند ارزیابی گمرکی است. این سند که توسط فروشنده صادر می‌شود، شامل جزئیات کامل کالا، قیمت واحد، قیمت کل، شرایط پرداخت، مشخصات خریدار و فروشنده و سایر اطلاعات تجاری مربوط به معامله است. فاکتور تجاری، اولین و اصلی‌ترین مدرک برای تعیین ارزش معامله‌ای کالا است و باید با دقت بالا و بدون هیچگونه ابهامی تنظیم شده باشد. هرگونه مغایرت بین فاکتور تجاری و سایر مدارک می‌تواند منجر به بروز مشکلات در ارزیابی گمرکی شود.
بارنامه، گواهی مبدأ، پکینگ لیست
علاوه بر فاکتور تجاری، مدارک دیگری نیز برای ارزیابی گمرکی مورد نیاز هستند:
بارنامه (Bill of Lading / Air Waybill): این سند که توسط شرکت حمل و نقل صادر می‌شود، اثبات مالکیت کالا و مشخصات حمل و نقل آن را نشان می‌دهد. بارنامه شامل اطلاعاتی مانند نام فرستنده و گیرنده، مبدأ و مقصد، نوع و مقدار کالا، و هزینه‌های حمل است.
گواهی مبدأ (Certificate of Origin): این گواهی توسط اتاق بازرگانی یا سازمان‌های ذی‌صلاح در کشور مبدأ صادر می‌شود و نشان‌دهنده کشور سازنده کالا است. گواهی مبدأ در تعیین تعرفه گمرکی و بهره‌مندی از ترجیحات تجاری (در صورت وجود) نقش مهمی دارد.
پکینگ لیست (Packing List): این سند شامل جزئیات بسته‌بندی کالا است، مانند تعداد بسته‌ها، وزن خالص و ناخالص، ابعاد و محتویات هر بسته. پکینگ لیست برای بازبینی فیزیکی کالا و تطبیق آن با اظهارنامه از اهمیت بالایی برخوردار است.
اشتباهات رایج در ارزیابی گمرکی و نحوه جلوگیری
واردکنندگان ممکن است در فرآیند ارزیابی گمرکی مرتکب اشتباهاتی شوند که منجر به هزینه‌های اضافی، تأخیر در ترخیص و حتی جریمه شود. آگاهی از این اشتباهات و راه‌های جلوگیری از آن‌ها، می‌تواند به فرآیند واردات شما کمک شایانی کند.
- یکی از رایج‌ترین اشتباهات، اظهار ارزش کمتر از واقعیت (Undervaluation) است. برخی واردکنندگان ممکن است به قصد پرداخت حقوق ورودی کمتر، ارزش کالا را در اظهارنامه و فاکتور تجاری کمتر از ارزش واقعی آن اظهار کنند. این کار می‌تواند منجر به بازبینی دقیق‌تر توسط گمرک، جریمه‌های سنگین و حتی تشکیل پرونده قاچاق شود. برای جلوگیری از این اشتباه، همواره ارزش واقعی کالا را بر اساس فاکتور خرید و مستندات معتبر اظهار کنید.
- اشتباه دیگر، عدم ارائه مدارک کامل و صحیح است. همانطور که گفته شد، تکمیل و ارائه دقیق تمامی مدارک از جمله فاکتور تجاری، بارنامه، گواهی مبدأ و پکینگ لیست، از اهمیت بالایی برخوردار است. هرگونه نقص یا مغایرت در این مدارک می‌تواند فرآیند ارزیابی را به تأخیر بیندازد و نیاز به استعلامات و بررسی‌های بیشتر را ایجاد کند. برای جلوگیری از این مشکل، قبل از اظهار کالا، تمامی مدارک را به دقت بررسی کرده و از صحت و کامل بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
- همچنین، عدم آگاهی از قوانین و مقررات جدید نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد. تعرفه واردات ۱۴۰۳ و قوانین مربوط به ارزیابی گمرکی ممکن است دستخوش تغییراتی شوند. عدم به‌روزرسانی اطلاعات می‌تواند منجر به اشتباه در محاسبه حقوق ورودی یا عدم رعایت مقررات شود. توصیه می‌شود همواره از آخرین قوانین و بخشنامه‌های گمرکی آگاه باشید و در صورت نیاز، از مشاوره کارشناسان متخصص در این حوزه بهره‌مند شوید. استفاده صحیح از کد تعرفه (HS Code) نیز بسیار مهم است، زیرا تعیین حقوق ورودی و سایر عوارض بر اساس آن صورت می‌گیرد و اشتباه در انتخاب کد تعرفه می‌تواند هزینه‌های اضافی یا مشکلات حقوقی ایجاد کند.
جمع‌بندی
به عنوان یک واردکننده، همواره به یاد داشته باشید که شفافیت و صداقت در ارائه اطلاعات، مهمترین اصل در این فرآیند است. هرگونه تلاش برای اظهار ارزش کمتر از واقعیت یا ارائه مدارک ناقص، می‌تواند منجر به عواقب نامطلوبی شود.
توصیه می‌شود که همواره از آخرین قوانین و مقررات مربوط به ارزیابی گمرکی و تعرفه واردات ۱۴۰۳ آگاه باشید و در صورت نیاز، از مشاوره متخصصان این حوزه بهره‌مند شوید. یک ترخیص‌کار ماهر و آشنا به پیچیدگی‌های گمرکی، می‌تواند راهنمای ارزشمندی برای شما در تمامی مراحل ترخیص و ارزیابی گمرکی باشد. با برنامه‌ریزی دقیق و رعایت اصول، می‌توانید فرآیند واردات خود را به بهترین شکل ممکن مدیریت کرده و از مزایای تجارت بین‌المللی بهره‌مند شوید. امیدواریم این مقاله به شما در درک عمیق‌تر “ارزیابی گمرکی چیست” و موفقیت در امور تجاریتان کمک کرده باشد.
سوالات متداول در مورد ارزش گمرکی کالا
- تفاوت ارزش گمرکی و فاکتور تجاری چیست؟
ارزش گمرکی، ارزشی است که توسط گمرک و بر اساس قوانین سازمان جهانی گمرک (WCO) برای محاسبه حقوق و عوارض تعیین می‌شود. فاکتور تجاری (Invoice) سندی است که توسط فروشنده صادر شده و قیمت معامله شده کالا را بین خریدار و فروشنده نشان می‌دهد. در حالت ایده‌آل، ارزش گمرکی باید با ارزش فاکتور تجاری (به شرط صحت آن) تطابق داشته باشد، اما در برخی موارد، گمرک ممکن است بر اساس دلایلی مانند عدم تطابق قیمت با نرخ‌های جهانی یا وجود رابطه خاص بین خریدار و فروشنده، ارزش فاکتور تجاری را نپذیرد و ارزش گمرکی را بر اساس روش‌های جایگزین تعیین کند.
- ارزش‌گذاری کالاهای وارداتی در گمرک چگونه صورت می‌گیرد؟
ارزش‌گذاری کالاهای وارداتی در گمرک بر اساس اصول و روش‌های تعیین شده توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) صورت می‌گیرد. این روش‌ها شامل ارزش معامله‌ای، ارزش کالاهای مشابه و هم‌نوع، روش محاسبه معکوس و سایر روش‌های جایگزین است. کارشناسان گمرک با بررسی دقیق مدارک ارائه شده توسط واردکننده (مانند فاکتور تجاری، بارنامه، گواهی مبدأ و پکینگ لیست)، و همچنین با در نظر گرفتن عواملی مانند قیمت‌های جهانی، سوابق واردات مشابه، و شرایط بازار، ارزش گمرکی کالا را تعیین می‌کنند.
- شرکت جهان کالا کارگو چه نقشی در فرآیند ارزیابی گمرکی دارد؟
شرکت جهان کالا کارگو به عنوان یک شرکت معتبر در زمینه ترخیص کالا و امور گمرکی، می‌تواند نقش بسیار مهمی در تسهیل فرآیند ارزیابی گمرکی برای واردکنندگان ایفا کند. این شرکت با بهره‌مندی از کارشناسان مجرب و آگاه به قوانین و مقررات گمرکی و همچنین آشنایی کامل با سامانه EPL گمرک، می‌تواند واردکنندگان را در تمامی مراحل ارزیابی گمرکی یاری رساند. این خدمات شامل مشاوره در خصوص تهیه و تکمیل مدارک لازم برای ارزیابی گمرکی، اطمینان از صحت اطلاعات اظهارنامه، ارائه راهکارهای مناسب برای جلوگیری از اشتباهات رایج در ارزیابی، و پیگیری فرآیند ارزیابی در گمرک می‌شود. همکاری با شرکتی مانند جهان کالا کارگو می‌تواند اطمینان خاطر بیشتری را برای واردکنندگان فراهم آورد و از بروز مشکلات احتمالی در فرآیند ترخیص کالا جلوگیری کند.